Maalinta carafadu ma aha inay inoogu suntanaato soomka iyo shacaairta cibaado ee ay sameeyaan xujaajtu sannad walba, balse waa in la isxusuusiyo waxyaabii maalintani Carrafo la ina faray, een isla maalintaas ku koobnayn, ee ku saabsanaa maalmaha faraha badan ee nolasheenna kamidka ah. Farriintaasi oo ahayd dar-daarankii igi dambeeyay ee Nabigu inagaga tagay. Waa inay aynu dib-u-eegnaa nolosheenna guud iyo teena gaarka ahba, inagoo eegayna sida aynu qof ahaan iyo bulsho ahaan, iyo dawlad ahaanba u ajiibnay waxyaabihii ugu muhiimsanaa ee la innagu dar-daaray
1. QUR'AANKU WAA SALDHIGA SHARCIYEED EE NOLOSHIINA HORREYSO IYO DAMBEYSABA:
Ku dhegsanaanta Quraanka, oo ah manhajka nololeed ee midaynaya ujeedada jiritaan ee bulshada. Waana miqyaaska ugu sareeya ee lagu miisaamayo habdhaqanka, danaha isdhaafsan iyo xidhiidhyada kala duwan ee ay ku dhisantahay bulshadu. Qur'aankuna waa kan midaynaya ruuxda, qalbiga, iyo dhaqanka xubnaha ay ka koobantahay bulshadu. Waana marjaca kama dambeysta ee la iskula noqonayo, markasta oo uu yimaaddo jaahwareer iyo ismaandhaaf aragtiyeed oo gilgili kara qaabdhismeedkii loo wada jiray.
"وَقَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ مَا إِنِ اعْتَصَمْتُمْ بِهِ فَلَنْ تَضِلُّوا بَعْدِي أَبَدًا، كِتَابَ اللَّهِ وَسُنَّةَ نَبِيِّهِ"
2.MIDNIMADA IYO SINNAANTA UMADDA; Marka ay muslimiintu ku dhaqmaan Qur'aanka oo ah manhajka dhaqan iyo siyaasad ahaanba ka dhexeeya, shaki kuma jiro inay noqon doowaan ku aragti mideysan ka yeesha nolosha guud ahaan, oo aan ku kala qeybsamin kala duwanaanshahooda duleed, juqraafiyeed, iyo isireed. Waxaanu maalintaasi Rasuulku (SCW) inoo sheegay inay muslimiintu walaalo yihiin, karaamada ay isdheeryihiin ay tahay tan ay Ilaahay agtiisa ku kala leeyihiin, karaamadaasi ay tahay mid la kasbanayo oon ku xidhnayn dhalasho, midab iyo meeltoona. 3. CADDAALADA OO LAGU DHAQMO; Waxa uu Nabigu inagu dar-daaray in aynaan isku xadgudbin, oo aanu qofna ula dhaqmin walaalkiis, si aanu isaguba jecleysan in loola dhaqmo "In aad dhiigiina daadisaan, ama aad si xaqdarro ah hantidiina ukala qaadaan, waa idinka xaaraam". Dhiigga oo ah noloshii iyo jiritaankii nafeed iyo jidheed ee qofka, iyo Hantida oo ah wixii ay noloshiisu ku tiirsanayd ayay shareecadu dammaanad qaadaysaa xurmayntooda. Hantida ayaa noqonaysa mid gaar loo leeyahay iyo mid ummada ka dhaxeysa ayaa la inaga reebnay in aynu si baadil ah u kala qaadno, oo ku salaysan khiyaano, boob iyo sadbursi. Hababkaasi weecsan ayaa inta badan dhacda in loo sameysto qiilal aan sal lahayn, magacyo been ah, iyo qaabab kale oo xeeladaysan amaba xilleysan.
4.KA DIGTOONAANTA DAMBIYADA; Waa inay umadda islaamka ahi maanka ku hayso cadawga qudhaata ee ay leedahay, kaaso oon ahayn dadka kale een islaamka ahayn, sida ay qaar badan oo islaam ahi u haystaan, balse cadawgaasi waa Sheydaanka oo ka xun liibaanteena adduun iyo aakhiraba. Waxaanu Rasuulku yidhi "Sheydaanku wuu quustaa marka uu arko dhulkiinan oo ay Cibaado ka jirto, laakiin wixii cibaadadaas dheer ee lagu raaco wey raaligaliyaan, xataa ha noqdo fal (dambiya) oo kamid falalka aan idinla cusleyn"
"قَدْ يَئِسَ مِنْ أَنْ يُعْبَدَ بِأَرْضِكُمْ هَذِهِ أَبَدًا، وَلَكِنَّهُ إِنْ يُطَعْ فِيمَا سِوَى ذَلِكَ، فَقَدْ رَضِيَ بِهِ مِمَّا تَحْتَقِرُونَ مِنْ أَعْمَالِكُمْ، فَاحْذَرُوهُ عَلَى دِينِكُم"
5.DHAQAALEYSI XALAAL AH: waxauu nabigu (scw) maalintan carrabka ku adkeeyay, xaaraannimada Ribada (ka faa’ideysiga deynta saaran qofka”. Waxaanad arkaysaa maanta ribadii oo aynu ula baxnay magacyo badan oo lagu xaalaashanayo, iyo sawirro kale oo ay qaar inaga mid ahi u samaysteen, balse aan ujeeddo ahaan iyo habdhaqan ahaan markaad eegto, aad arkayso inay yihiin Ribadii oo shaadh kale loo xidhay. Ummada Ribadaasi ku kacdana, waa ummad u badheedhay inay dagaal la gasho Ilaahay. Dagaalkaasi oo aanay xaqiiqo ahaan, u-taag hayn.
6. IS GAADHSIINTA FARRIINTA WANAAGSAN; Waxa uu nabigu (SCW) ku cel-celiyay “ Ilaahaw markhaatibaad ka tahay in aan gaadhsiiyay(farriintaadii) “. Waxaanu sheegay in qofkastoo halkaasi taagnaa maalintaasi, uu xambaaro farriintaasi una gudbiyo qofka kale ee maqan". Waana in aanay iskugudbinta kheyrka go’in oo uu jiilba jiil u gudbiyo, meelina meelkale gaadhsiiso. Isgaadhsiinta kheyrku, waa mid ku imanaysa manhajka waxbarasho, iyo habdhaqanka bulsho een ku xidhnayn fac iyo casri gaar ah.
"فَلْيُبْلِغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ، فَرُبَّ مُبَلَّغٍ أَوْعَى مِنْ سَامِعٍ"
"أَلا قَدْ بَلَّغْتُ، اللَّهُمَّ فَاشْهَدْ"
7. IN AAN DIINTA LA ISKU ADKAYN;
Waxa dar-daarankaasi ku jiray in aan diinta laga dhigin, wax adag oo inyar oo kooban u xidhan, balse dadka loogu sheego sida ugu fudud ee ay u sameyn karaan waajibaadkooga diineed, Iyadoo qof walba loogu sheegayo, qaabka iyo hannaanka uu u fahmayo ee ay garashadiisu taagantahay. Diintu maaha falsafad iyo aragtiyo kakan oo loogu talogalay inay fahamto, akhrido, ku shaqeysato amaba ay maamuus ku raadsato koox gaar ahi, balse waa noloshii umadda oo dhan, Ilaahayna wuu u fududeeyay dadkiisa, oo kumuu addoonsan waxaanay garan karin amaba aanay samayn karin.
8. U HOGGAANSANAANTA MADAXDA :
Waxa la faray ummadda islaamka ah inay lahaato nidaam nololeed, oo ku dhisan rabitaanka Ilaahay, Nidaamkaasina cidda ay ummaddu u xilsartay ilaalintiisa iyo Fulintiisana ayay tahay inay xubnaheedu u hoggaansamaan amarradiisa iyo waajibaadka guud ee uu ku qaybiyo inay kasoo baxaan. Haddii aan la xaqdhawrin, oon lala shaqeyn cidda awoodda-la siiyay waxa dhaceysa inay kala fur-furanto bulshado, isdhexyaacdo, oo ay waxba iska dhegaysan weydo,
"اسْمَعُوا وَأَطِيعُوا، وَإِنْ أُمِّرَ عَلَيْكُمْ عَبْدٌ حَبَشِيٌّ مَا أَقَامَ فِيكُمْ كِتَابَ اللَّهِ"
9. SARREYNTA SHARCIGA IYO U-SINNAANTIISA;
Waxa dar-daaranka kamid ahayd in aan ku dhaqanka sharciga lagu raaligalin qof ama cid gaar ah, balse lagu wada raaligaliyo Ilaahay, oo ah awoodda dadka oo dhan kawada sarreysa een laga baxsan Karin. Nidaamka ismaamul ama dawladeed waa in aanu noqon mid ka adag inta taagta daran, ama ka war-wareega kuwa loo tuhmayo awood xileed, dhalasho, ama dhaqaale. Waayo, tani waxay keenaysaa inay bulshadu ka aamin baxdo nidaamkii guud, una aragto in uu u shaqeynayo in gaar ah, amaba uu ka leexday ujeeddooyinkii guud ee bulshada u wada adeegayay. Aragtidaasina waxay keentaa,in lagu dhaqaaqo sidii looga hor iman lahaa, loona bur-burin lahaa nidaamkaasi xukun ee kooxda gaarka ahi ku dheefayso.
"إِنَّمَا أَهْلَكَ الَّذِينَ قَبْلَكُمْ أَنَّهُمْ كَانُوا إِذَا سَرَقَ فِيهُمُ الشَّرِيفُ تَرَكُوهُ، وَإِذَا سَرَقَ فِيهُمُ الضَّعِيفُ أَقَامُوا عَلَيْهِ الْحَدَّ"
10. MAANKA OO LAGU HAYO AAKHIRO IYO QOFKOO DIB-U-EEGA HABDHAQNKIISA;
Ujeedada kama dambeysta ah ee ay umaddu u nooshahay, ama ay dawladdu u jirtaa maaha inay fududayso qaabka nololeed, u kala xaq-qaaddo dadka amaba ay ilaaliso wada noolaashahooga oo keliya, balse waa inay sidoo kale hagaajiso aakhiradooda. Looma baahna in la abuuro bulsho ka baqata Awoodda fulineed ee Nidaamku leeyahay sida Bileyska, Maxkamadaha iyo Jeelasha, waxase la rabaa in la helo bulsho u baqata aakhiradeeda. Waa in uu qof kastaba u gutaa waajibaadkiisa shaqsiga ah, ee naftiisa, ehelkiisa iyo bulshadaba ka saaran, isagoo naftiisa u meel dayaya, ogna inay ka dambeyso dhimasho aan laga celin Karin, iyo xisaab u gooniya oon cid uga gar-gaari Karin.
"إِنِّي مُمْسِكٌ بِحُجَزِكُمْ عَنِ النَّارِ، وتَقَاحِمُونَ فِيهَا تَقَاحُمَ الْفَرَاشِ وَالْجَنَادِبِ، وَيُوشِكُ أَنْ أُرِسَلَ حُجَزَكُمْ، وَأَنَا فَرَطٌ لَكُمْ عَلَى الْحَوْضِ، فَتَرِدُونَ عَلَيَّ مَعًا وَأَشْتَاتًا، فَأَعْرِفُكُمْ بِأَسْمَائِكُمْ وَبِسِيمَاكُمْ كَمَا يَعْرِفُ الرَّجُلُ الْغَرِيبَ مِنَ الإِبِلِ فِي إِبِلِهِ، فَيُذْهَبُ بِكُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ، وَأُنَاشِدُ فِيكُمْ رَبَّ الْعَالَمِينَ، فَأَقُولُ: يَا رَبِّ، أُمَّتِي. فيقال: إِنَّكَ لا تَدْرِي مَا أَحْدَثُوا بَعْدَكَ، إِنَّهُمْ كَانُوا يَمْشُونَ الْقَهْقَرَى بَعْدَكَ. فَلا أَعْرِفَنَّ أَحَدَكُمْ يَأْتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَحْمِلُ شَاةً لَهَا ثُغَاءٌ يُنَادِي: يَا مُحَمَّدُ. فَأَقُولَ: لا أَمْلِكُ لَكَ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا، قَدْ بَلَّغْتُ. ولا أَعْرِفَنَّ أَحَدَكُمْ يَأْتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَحْمِلُ بَعِيرًا لَهُ رُغَاءٌ يُنَادِي: يَا مُحَمَّدُ، يَا مُحَمَّدٌ. فَأَقُولُ: لا أَمْلِكُ لَكَ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا، قَدْ بَلَّغْتُ".
By Muxamed Axmed Cabdi Bacaluul.
No comments:
Post a Comment